Specjalnie dla rodziców, którzy chcą wiedzieć, o czym mówi ich dziecko, kiedy wraca ze zbiórki, rajdu, kolonii zuchowej lub obozu harcerskiego 🙂

Alarm mundurowy – sygnał lub rozkaz wzywający np. obóz lub drużynę do jak najszybszego stawienia się w wyznaczonym miejscu w pełnym umundurowaniu. Alarm pozwala zebrać się szybko w wyjątkowej sytuacji, a także uczy karności oraz utrzymywania porządku (100zwłaszcza na obozie).

Biszkopt – żartobliwe określenie harcerza, który jest pierwszy raz na obozie, który nie ma stopnia.

Okręg – jednostka organizacyjna ZHR, która obejmuje chorągiew męską i żeńską na terenie jednego lub kilku województw.

Czuj! – tradycyjne pozdrowienie zuchów.

Czuwaj! – tradycyjne pozdrowienie harcerskie.

Druh/druhna – zwyczajowe określenie harcerza czy instruktora, stosowane zwłaszcza przy zwracaniu się do siebie (100np. druhu Piotrze) lub mówieniu o innym harcerzu lub instruktorze (100np. druhna Ewa powiedziała…).

Drużyna – podstawowa jednostka organizacyjna, składa się z kilku zastępów; liczy średnio 15–25 harcerzy. Na czele drużyny stoi drużynowy.
Drużynę, w skład której wchodzą zuchy, nazywamy gromadą zuchową.

Drużynowy – instruktor harcerski kierujący drużyną lub gromadą zuchową, który ma wiedzę i umiejętności potrzebne do wychowania i opieki nad dziećmi i młodzieżą.

Dziesiątka (100inne określenie: „dycha”) – potoczne określenie namiotu o podstawie 4×5 m i wysokości 2 m, zasadniczo przeznaczonego dla 10 osób, powszechnie używanego na obozach harcerskich, choć zwykle śpi w nim na obozie 5–7 osób. „Wysoka dziesiątka” – namiot wyższy od „dziesiątki” o 25 cm.

Finka – krótki nóż z zakrzywionym ostrzem, noszony przy pasie harcerskim, nóż fiński.

Rada Naczelna ZHR – zarząd ZHR; liczy 22 osóby, działa pod kierunkiem Przewodniczącego ZHR. Siedziba władz naczelnych ZHR w Warszawie przy ul. Litewska 15. 

Gromada zuchowa – podstawowa jednostka organizacyjna w ZHR skupiająca ok. 15–25 zuchów; składa się z kilku szóstek.

Gwiazdka zuchowa – określenie stopnia „wtajemniczenia” zucha. W ZHR są trzy gwiazdki; charakteryzują poziom, jaki musi osiągnąć zuch, aby zdobyć kolejną gwiazdkę. Zuch zdobywa gwiazdki po kolei, realizując zadania ustalone wcześniej z drużynowym. Początek zdobycia gwiazdki zuch składa swoją Obietnicę Zucha, a na mundurze zakłada pod znaczkiem zucha, na pasku w barwach gromady,  gwiazdkę.

Harcerze – członkowie w wieku 10–16 lat.

Wędrownicy – członkowie w wieku 16–18 lat.

 

Harcerze starsi – członkowie w wieku od 18 lat.

Harcmistrz – najwyższy (100trzeci) stopień instruktorski, oznaczany na mundurze czerwoną podkładką pod krzyżem harcerskim.

Hufiec – jednostka organizacyjna ZHR obejmująca gromady zuchowe, drużyny i szczepy działające najczęściej na terenie jednej miejscowości, dzielnicy miasta lub gminy. Na czele hufca stoi Hufcowy.

Instruktor ZHR – członek ZHR w wieku min. 18 lat, który ma wiedzę i umiejętności potrzebne do wychowania i opieki nad dziećmi i młodzieżą. Instruktorem zostaje się po zrealizowaniu próby instruktorskiej i złożeniu Zobowiązania Instruktorskiego. Instruktorzy zdobywają stopnie instruktorskie (100zobacz): przewodnik (100oznaczany na mundurze granatową podkładką pod krzyżem harcerskim), podharcmistrz (100podkładka zielona) i harcmistrz (100podkładka czerwona).

Iskra (100iskierka, iskra przyjaźni) – zwyczaj harcerski stosowany w harcerskim kręgu: prowadzący (100np. drużynowy) puszcza „iskrę”, która polega na uściśnięciu dłoni stojącej w kręgu obok osoby; po otrzymaniu „iskry” każda osoba musi uścisnąć dłoń kolejnej osoby, w ten sposób „iskra” zatacza całe koło, wracając do prowadzącego; przekazywanie odbywa się w ciszy, czasami w momencie uściśnięcia dłoni wypowiada się harcerskie pozdrowienie „Czuwaj!”.

Kanadyjka – składane łóżko polowe z płótna rozciągniętego na drewnianym stelażu. Kanadyjka jest powszechnie wykorzystywana na koloniach zuchowych.

Komendant – szef jednostki organizacyjnej ZHR: szczepu (100Szczepowy – komendant szczepu), hufca (100Hufcowy – komendant hufca), chorągwi (100komendant chorągwi) lub osoba kierująca obozem harcerskim (100komendant obozu) bądź kolonią zuchową (100komendant kolonii).

Kominek – forma podobna do ogniska, ale odbywająca się w pomieszczeniu zamkniętym, przy świecach.

Komisja Instruktorska (100KI) – zespół doświadczonych instruktorów, którzy zajmują się zatwierdzaniem programów prób na stopnie instruktorskie, monitorowaniem przebiegu prób oraz ich oceną po zrealizowaniu wszystkich przewidzianych w próbie zadań. Pozytywne odbycie próby na stopień instruktorski (100trwającej zwykle 1–2 lata) jest warunkiem zdobycia stopnia instruktorskiego. Stopnie instruktorskie przyznaje komendant hufca lub chorągwi na wniosek odpowiedniej komisji.

Krąg (100krąg przyjaźni) – obrzęd kończący harcerskie spotkanie, któremu towarzyszy obrzędowa pieśń.

Krąg rady – obrzędowa część zbiórki zuchów, podczas której wszyscy – zuchy i kadra gromady zuchowej – decydują o najważniejszych sprawach gromady, jak np. przyznanie sprawności, wydatkowanie funduszy gromady, nagradzanie zuchów.

Kwaterka – grupa wykonująca podstawowe prace logistyczne na kilka dni przed rozpoczęciem obozu harcerskiego.

Kwatermistrz – doświadczony harcerz bądź instruktor zajmujący się sprawami gospodarczymi, sprzętowymi w danej jednostce harcerskiej lub na obozie.

Lilijka – tradycyjny symbol harcerski w kształcie lilii, noszony m.in. na nakryciu głowy.

Pełnia – ruch w ZHR pracujący z dziećmi niepełnosprawnymi, sposób pracy z dziećmi niepełnosprawnymi w ZHR

Niezbędnik – zestaw turystyczny składający się z łyżki i widelca spiętych razem.

NS – 1. potoczne określenie namiotu o wysokości ponad 2 m, półkolistego, z okrągłymi oknami; używanego na obozach harcerskich do celów mieszkalnych oraz magazynowych.

Obietnica Zucha – najważniejszy dla zucha, uroczysty obrzęd, podczas którego zuch wypowiada słowa Obietnicy Zucha i otrzymuje znaczek zucha.

Oboźny – osoba pilnująca porządku i dyscypliny na obozie.

Obóz harcerski – kilkutygodniowy wyjazd wakacyjny harcerzy, tradycyjnie do lasu pod namioty.

Obrzędowość – przyjęta na określony czas (100np. na okres obozu harcerskiego) konwencja zabawy pomagająca w realizacji założonych celów wychowawczych.

Pierścień – element umundurowania spinający chustę.

Piguła – potoczne określenie pielęgniarki, zwłaszcza na obozie harcerskim.

Pionierka – pierwsze dni obozu harcerskiego przeznaczone na wykonanie wyposażenia obozowego; także określenie czynności wykonywania tego wyposażenia.

Podharcmistrz – drugi stopień instruktorski, oznaczany na mundurze zieloną podkładką pod krzyżem harcerskim.

Podkładka – kwadratowy kawałek filcu w kolorze granatowym, zielonym lub czerwonym, umieszczany pod krzyżem harcerskim dla oznaczenia stopnia instruktorskiego.

Podobóz – autonomiczna terytorialnie i programowo jednostka wchodząca w skład obozu harcerskiego.

Prawo Harcerskie – zbiór najważniejszych zasad obowiązujących wszystkich członków ZHR z wyjątkiem zuchów (100ich obowiązuje Prawo Zucha). Prawo Harcerskie liczy dziesięć punktów.

Prawo Zucha – zbiór najważniejszych zasad obowiązujących wszystkie zuchy. Prawo Zucha liczy sześć punktów.

Przewodnik – pierwszy stopień instruktorski, oznaczany na mundurze granatową podkładką pod krzyżem harcerskim. Przewodnik jest przygotowany do prowadzenia gromady lub drużyny.

Przyboczny – wędrownik,harcerz lub instruktor ZHR pomagający drużynowemu w prowadzeniu drużyny.

Przyrzeczenie Harcerskie – najważniejszy dla harcerza, uroczysty obrzęd harcerski, podczas którego harcerz wypowiada słowa Przyrzeczenia Harcerskiego i otrzymuje Krzyż Harcerski.

Rada drużyny – grono składające się zwykle z kadry drużyny oraz zastępowych, które podejmuje kolegialnie najważniejsze decyzje w drużynie (100np. przyznanie sprawności lub stopni harcerskich).

Rajd – jedno- lub kilkudniowa wycieczka harcerska polegająca na wędrówce połączonej ze zwiedzaniem i wykonywaniem różnych zadań.

Rogatywka – harcerskie nakrycie głowy z daszkiem i kwadratowym denkiem, do którego przypina się lilijkę.

Składka członkowska – kwota pieniężna wpłacana do wspólnej kasy ZHR, służąca pokryciu podstawowych potrzeb organizacji, Składka ma w harcerstwie znaczenie nie tylko ekonomiczne, ale także wychowawcze (100uczenie systematyczności, oszczędności). Składki w ZHR płacą wszyscy z wyjątkiem członków Pełni. Obowiązek płacenia składek wynika wprost z ustawy o stowarzyszeniach.

Składnica harcerska – sklep z umundurowaniem i wyposażeniem harcerskim.

Sprawność harcerska – zdobyta i udowodniona działaniem umiejętność, którą harcerz potrafi posłużyć się w razie potrzeby; przyznanie sprawności jest uznaniem umiejętności harcerza w danej dziedzinie. Zdobyte sprawności harcerskie oznacza się kolorowymi okrągłymi emblematami na prawym rękawie munduru.

Sprawność zuchowa – zdobyta przez zucha i udowodniona działaniem umiejętność, wiedza. Sprawności zuchy zdobywają indywidualnie i całą gromadą. Zdobywając sprawności zespołowe na zbiórkach gromady, zuchy bawią się (100np. w listonoszy, leśników, podróżników, Indian) i przez zabawę w kogoś lub w coś zdobywają nowe umiejętności i wiedzę. Sprawności indywidualne zuchy zdobywają samodzielnie, realizując kilka zadań dotyczących zwykle swoich zainteresowań (100np. mistrz gier i zabaw). Zdobyte sprawności zuchowe oznacza się kolorowymi trójkątnymi emblematami na prawym rękawie munduru zucha.

Statut ZHR – najwyższy rangą dokument wewnętrzny, określający najważniejsze zasady funkcjonowania.

Stopień harcerski – określenie poziomu wiedzy, umiejętności i wyrobienia harcerskiego harcerzy. Stopnie zdobywa się realizując zadania określone w programie próby na stopień. Stopnie oznacza się na naramiennikach munduru oraz na krzyżu harcerskim. W istnieje 5 stopni harcerskich:
ochotniczka/młodzik
tropicielka/wywiadowca
samarytanka/ćwik złota lilijka na krzyżu harcerskim 
harcerka orla/harcerz orli –  lilijka i okrąg na krzyżu harcerskim 
harcerka Rzeczypospolitej/harcerz Rzeczypospolitej – oznaczenie: lilijka, okrąg i wieniec na krzyżu harcerskim.

Stopień instruktorski – określenie poziomu wiedzy, dojrzałości społecznej i umiejętności wychowawczych instruktora harcerskiego; istnieją trzy stopnie instruktorskie:
przewodnik – oznaczenie: granatowa podkładka pod krzyżem harcerskim
podharcmistrz – oznaczenie: zielona podkładka pod krzyżem harcerskim
harcmistrz – oznaczenie: czerwona podkładka pod krzyżem harcerskim

Strażnik ognia – funkcja honorowa pełniona przez harcerza podczas ogniska harcerskiego; zadaniem strażnika ognia jest utrzymywanie ognia – tak aby ognisko nie zgasło.

Szczep – kilka współpracujących ze sobą gromad lub drużyn; szczepem kieruje komendant szczepu (100szczepowy).

Sznur funkcyjny – element umundurowania, oznaczający pełnioną funkcję (100kolorem oraz sposobem noszenia), np.:
sznur brązowy – zastępowy
sznur zielony – przyboczny
sznur granatowy – drużynowy
sznur granatowy podwójny z ramienia – komendant szczepu.

Szóstka – grupa kilku zuchów, wykonująca razem zadania podczas zbiórki zuchowej, na czele z szóstkowym.

Szóstkowy – zuch stojący na czele grupy kilku zuchów (100szóstki zuchowej).

Śledź – drewniany lub metalowy klin wbijany w ziemię, o który zaczepia się napiętą linkę rozbitego namiotu.

Warta – służba pełniona zwykle na obozie przez harcerzy, której celem jest pilnowanie terenu obozu; wbrew pozorom warta ma znaczenie głównie wychowawcze.
Warta honorowa – straż honorowa pełniona zazwyczaj podczas oficjalnych uroczystości, np. przy pomniku.

Zapałka – rurka, zwykle aluminiowa, tworząca boczne rusztowanie namiotu dziesięcioosobowego (100patrz: dziesiątka). 

Zastęp – kilkuosobowa grupa harcerzy, wykonująca razem zadania podczas zbiórki, rajdu i na obozie, której przewodzi zastępowy.

Zastępowy – harcerz stojący na czele kilkuosobowej grupy harcerzy (100zastępu).

Zbiórka – cykliczne, tematyczne spotkanie określonej grupy członków, np. zbiórka drużyny harcerskiej, zbiórka gromady zuchowej. Zbiórka gromady odbywa się zwykle raz w tygodniu i trwa ok. 1,5 godziny, zbiórka drużyny – modelowo raz na kilka tygodni, zbiórka zastępu – modelowo raz w tygodniu.

Zuchy – członkowie w wieku 6–10 lat.

CZĘSTO SPOTYKANE SKRÓTY

hm. – patrz: harcmistrz
HO – harcerz orli/harcerka orla – piąty stopień harcerski
phm. – patrz: podharcmistrz
pwd. – patrz: przewodnik
ZHP – Związek Harcerstwa Polskiego, druga co do wielkości organizacja harcerska w Polsce, liczy ok. 100 tys. członków

Visits: 441

Święta się skończyły, ale do 2 lutego możemy świętować wg tradycji polskiej. Jedną z nich jest kolędowanie, pozostawienie choinki do tego dnia. Zanim przybliżę o co chodzi w świętowaniu, jaka jest tradycja, co oznacza każdy symbol pozwalam sobie rozpocząć prezentację polskiej kolędy partyzanckiej i żołnierskiej z okresu II wojny światowej, napisanej przez por. „Czachurę”, żołnierza AK.

Posłuchaj…..
Kolęda pochodzi z okresu zimy 1943/44. Słowa napisał „Czachura” – Czesław Kalkusiński z oddziału partyzanckiego AK por. „Robotnika” – Bronisława Skoczyńskiego. Oddział ten operował w powiecie radomszczańskim na ziemi łódzkiej, a także na terenie pogranicznych powiatów ziemi kieleckiej. W przeciwieństwie do innych „kolęd leśnych” ta miała oryginalną melodię skomponowaną przez partyzanta, nauczyciela śpiewu z Radomska „Garda” – Henryk Fajt.

 

 

Kolęda Jędrusiów – „Uśnij, Dziecino”

słowa „Czechura” – Czesław Kałkusiński
muzyka „Garda” – Henryk Fajt

Uśnij, Dziecino maleńka,
Noc późna już.
U żłóbka Twego przyklękniem,
Zmruż oczka, zmruż.

„Jędrusie” usiędą w koło,
Zanucą Ci pieśń wesołą –
Jędrusiowi śpiew,
Jędrusiowi śpiew.

„Jędrusie” usiędą w koło,
Zanucą Ci pieśń wesołą –
Jędrusiowi śpiew,
Jędrusiowi śpiew.

Wesprzyj nas, Boża Dziecino,
Dodaj nam sił.
Daj przetrwać nieszczęść godziny
Wojny złej dni.

Uchroń nas, Boża Dziecino,
Niech krew, co strugami płynie,
W krwawych zmagań czas,
Znów zespoli nas.

Uchroń nas, Boża Dziecino,
Niech krew, co strugami płynie,
W krwawych zmagań czas,
Znów zespoli nas.

A po wątku muzyczno-historycznym, przejdźmy do tradycji.

Boże Narodzenie to w tradycji chrześcijańskiej święto upamiętniające narodziny Jezusa Chrystusa. Jest to liturgiczne święto stałe, przypadające na 25 grudnia (100w niektórych Kościołach, głównie prawosławnych – 7 stycznia). Poprzedzone jest okresem czterotygodniowego oczekiwania (100dokładnie czterech niedziel), zwanego Adwentem.

W niektórych kościołach chrześcijańskich święta Bożego Narodzenia zaczynają się od dnia poprzedzającego rocznicę narodzin Jezusa – Wigilii (100obchodzonej zawsze w wieczór 24 grudnia), zwanej w Polsce regionalnie Gwiazdką. W dniu tym tradycyjnie zachowywany jest post jakościowy, wykluczający potrawy mięsne (100w pewnych regionach kraju jest to post ścisły). Punktem kulminacyjnym dnia jest uroczysta kolacja, do której tradycja nakazuje zasiadać gdy tylko pojawi się na niebie pierwsza gwiazdka, na pamiątkę gwiazdy prowadzącej Trzech Króli do stajenki.

Świętowanie Wigilii, ani tradycyjny post w tym dniu nie są wspólne wszystkim chrześcijanom, np. protestanci i prawosławni nie zachowali specjalnych przepisów odnośnie jedzenia lub niejedzenia mięsa. Jednak trzeba dodać, że w Polsce również i mniejszości wyznaniowe przestrzegają wigilijnego postu ze względu na specyficzną tradycję naszego kraju. Obowiązek postu zniesiono w Kościele katolickim w roku 1983 (100Nowy kodeks kanoniczny), w Polsce episkopat podtrzymywał post wigilijny specjalnym dokumentem aż do roku 2003 – obecnie post w Wigilię jest jedynie zalecany. Kto jednak dziś potrafi wyobrazić sobie zaniechanie tego, specyficznego właściwie tylko dla Polski i Litwy, zwyczaju wigilijnego?

Polska literatura kulinarna (100np. Lemnis Vitry) podaje, że liczba gości w czasie wieczerzy wigilijnej powinna być parzysta (100plus jeden talerz dla nieobecnych/zmarłych/niespodziewanych przybyszów/Dzieciątka). Natomiast nie ma zgodności co do liczby potraw: według niektórych źródeł powinna ona wynosić 12, zaś w innych podkreśla się, że winna być nieparzysta, generalnie 13 u magnatów, 11 u szlachty, 9 u mieszczaństwa. Te 13 potraw jest górną granicą. Ale według księcia J. O. Radziwiłła, można spróbować wszystkich ryb, które są liczone jako jedno danie. W Polsce, w większości rodzin jest obchodzone jako święto gromadzące wielu krewnych.

O północy w Kościele Rzymskokatolickim rozpoczyna się uroczysta msza zwana Pasterką. Następny dzień (10025 grudnia) jest nazywany Bożym Narodzeniem, a 26 grudnia to drugi dzień świąt obchodzony na pamiątkę Św. Szczepana, pierwszego męczennika za wiarę chrześcijańską. Kolorem liturgicznym w okresie Bożego Narodzenia jest kolor biały.

Typowymi atrybutami Bożego Narodzenia są:

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Opłatek (100z łac. oblatum „dar ofiarny”) to bardzo cienki biały płatek chlebowy, przaśny (100czyli niekwaszony i niesolony), wypiekany z białej mąki i wody bez dodatku drożdży, którym dzielą się wszyscy zgromadzeni przy stole wigilijnym, składając sobie życzenia. To taki sam opłatek, jaki jest używany podczas mszy świętej w Kościele katolickim, z tym, że wigilijny opłatek w odróżnieniu od hostii nie jest konsekrowany. Jest to zwyczaj wyłącznie polski, spotykany też na Litwie, Ukrainie i we Włoszech. Prawdopodobnie ma szlachecki rodowód i znany był powszechnie od XVII wieku. Szczególnego znaczenia nabierał w niektórych okresach historycznych, np. podczas zaborów.

Opłatek wigilijny jest symbolem pojednania i przebaczenia, znakiem przyjaźni i miłości. Dzielenie się nim na początku wieczerzy wigilijnej wyraża chęć bycia razem, bo przecież ludzie skłóceni nie zasiadają do wspólnego stołu. Ma swoją symbolikę w wymiarze nie tylko duchowym: sama materia opłatka: „chleb”, podkreśla również doczesny charakter życzeń. W podtekście tego życzenia jest nawiązanie do modlitwy: oby nam go nie zabrakło (100chleba naszego powszedniego…). Symbolika chleba ma jeszcze inny wymiar: należy być jak chleb dobrym i jak chleb podzielnym.

Tradycja łamania się opłatkiem swoje korzenie ma w pierwszych wiekach chrześcijaństwa. Nie miała początkowo związku z Bożym Narodzeniem, była symbolem komunii duchowej członków wspólnoty.

Z czasem na wigilijną mszę przynoszono chleb, który błogosławiono i którym się dzielono. Zabierano go też do domów dla chorych, czy tych, którzy z różnych powodów nie byli w kościele, przesyłano krewnym i znajomym. Opłatki wypiekano przy klasztorach oraz kościołach. Używano w tym celu specjalnych metalowych form, do których wlewano ciasto.

Na początku XIX wieku popularne stały się, znane tylko w Polsce, ozdoby z opłatka, które zawieszano nad stołem wigilijnym. Miały zapewnić szczęście i powodzenie w nadchodzącym roku. Również tzw. światy, którymi dekorowane były zawieszane u sufitu podłaźniczki wykonane były z kolorowego ciasta opłatkowego.

Oprócz białego opłatka, przeznaczonego na komunikanty i do łamania się podczas wigilii, wypiekano również kolorowy, przeznaczony dla zwierząt domowych i bydła. Na Śląsku znany jest tzw. „radośnik”, czyli opłatek posmarowany miodem, dawany dzieciom.

W potocznym znaczeniu opłatek (100zwany inaczej spotkaniem opłatkowym) oznacza rodzaj spotkania organizowanego w zakładach pracy w okresie Adwentu lub Bożego Narodzenia, połączonego z łamaniem się opłatkiem i składaniem życzeń.

Kolęda (100od łacińskiej nazwy pierwszego dnia każdego miesiąca „calendae”) to pieśń bożonarodzeniowa (100nawiązująca do Bożego Narodzenia), utrzymana w konwencji ściśle religijnej, początkowo wywodząca się z tradycji ludowej, potem komponowana również przez wielu wybitnych kompozytorów. Odmianą kolędy jest pastorałka. Zawiera wątki zaczerpnięte z życia codziennego, i w odróżnieniu od kolędy nie jest wykorzystywana w nabożeństwach religijnych ze względu na swój świecki charakter. Kolędy śpiewane są od Wigilii (10024 grudnia) do święta Matki Boskiej Gromnicznej (1002 lutego).

Kolęda swe źródła ma w obchodach rzymskich calendae styczniowych (100mensis Januarius). Był to szczególny dla Rzymian pierwszy dzień miesiąca, ponieważ 1 stycznia, począwszy od 153 roku przed narodzinami Chrystusa, konsulowie rzymscy obejmowali swój urząd. Z czasem, od 46 roku, dekretem Juliusza Cezara 1 stycznia został oficjalnie ogłoszony jako początek roku administracyjnego. Z tej okazji w Rzymie odwiedzano się, składano sobie wzajem podarki, śpiewano pieśni. Zwyczaje te przejęło chrześcijaństwo, łącząc je z okresem Bożego Narodzenia, uważanym za początek rachuby nowego czasu.

Według tradycji autorem pierwszej kolędy jest Franciszek z Asyżu. Najstarsza zachowana polska kolęda, pochodząca z 1424 roku, zaczyna się od słów „Zdrów bądź, Królu Anielski”. Pierwotnie na początku XV wieku tłumaczono na język polski kolędy ze śpiewników braci czeskich. Wzrost popularności gatunku nastąpił na przełomie XVII i XVIII wieku, wtedy ustalił się sam termin kolęda w znaczeniu pieśni bożonarodzeniowej. Powstała wówczas jedna z najważniejszych polskich kolęd „W żłobie leży” przypisywana Piotrowi Skardze – do melodii poloneza koronacyjnego króla Władysława IV. Inną ważną kolędę „Bóg się rodzi”, do melodii w rytmie poloneza, napisał Franciszek Karpiński. Twórcami kolęd byli także między innymi Mikołaj Sęp Szarzyński i Andrzej Morsztyn, a w XIX w Feliks Nowowiejski i Zygmunt Noskowski. Kolędę „Lulajże Jezuniu” Fryderyk Chopin zacytował w środkowej części Scherza h-moll op.20. Ze współczesnych kolędy komponował Witold Lutosławski.

Nazwa kolęda jest też stosowana do określenia ludowego zwyczaju odwiedzania przez korowód przebierańców, zwykle z szopką i gwiazdą betlejemską, wszystkich domów we wsi. (100Odwiedzani musieli dać kolędnikom „jadła i napoju”). Terminem tym określana jest też wizyta duszpasterska księży katolickich w celu poświęcenia domu oraz umocnienia więzi parafialnych, zwyczajowo połączona ze zbieraniem datków. Kolędą nazywano też w dawnej Polsce prezenty, jakimi szlachta tradycyjnie obdarzała służbę w Wigilię Bożego Narodzenia. Polska jest ewenementem na skalę światową pod względem ilości zachowanych kolęd, w naszym dorobku kulturalnym jest ich ponad 500, podczas gdy w wielu krajach jest ich zaledwie po kilka.

W wigilię Bożego Narodzenia niemal każda polska rodzina umieszcza w swoim mieszkaniu i dekoruje choinkę, zwaną w Zachodniej Europie drzewkiem bożonarodzeniowym, czy też drzewkiem Chrystusa. Choinka jako stojące drzewko jest pochodzenia niemieckiego. W Niemczech prawdopodobnie pojawiła się w XV w. W Polsce jest to pozostałość jodłki, małej sosny lub świerku zawieszanego u sufitu czubkiem ku dołowi. Zwano ten zwyczaj również „ubieraniem sadu”. Tak „jodłka” jak i choinka mają to samo źródło pochodzenia. Wywodzą się od aryjskiego „drzewa życia”, którego ślady w sztuce lub obyczajowości znajdziemy wszędzie, dokąd dotarli Ariowie. Choinka, która przywodzi nam na myśl „drzewo życia”, jest symbolem na wskroś chrześcijańskim. Ubiera się ją w dniu, w którym wspominamy naszych pierwszych rodziców Adama i Ewę. Przypomina nam ona naukę o upadku i Odkupieniu rodzaju ludzkiego. Pierwsi rodzice przez nieposłuszeństwo-sprowadzili śmierć na ludzkość. Chrystus uznany za człowieka, uniżył samego siebie, stawszy się posłusznym aż do
śmierci krzyżowej”, dokonał Odkupienia świata. Cały bieg wydarzeń historii świętej do tego zmierzał, aby pokazać, jak Bóg przywraca człowiekowi drogę do drzewa życia, którą utracił, czyli dar nieśmiertelności. Otrzymaliśmy go jako owoc drzewa krzyża Chrystusowego. W eschatologii prorockiej Ziemia Święta jest ukazana w czasach ostatecznych jako raj na nowo odzyskany”, którego cudowne drzewa będą dostarczać człowiekowi pożywienia i lekarstwa”. Już w Nowym Testamencie, który rozpoczął się w noc Bożego Narodzenia, Chrystus zezwala tym, którzy są mu wierni, jeść ze znajdującego się w raju Bożym drzewa życia” (100tenże). Obrzęd umieszczania w mieszkaniach naszych rodzin choinek ma głęboki sens teologiczny.

Znany i powszechny jest obecnie w Polsce zwyczaj pozostawiania wolnego miejsca przy stole wigilijnym. Trudno jest w tej chwili ustalić jego genezę. Ks. J. Śliwański stwierdza krótko, że przy wigilijnym stole zostawia się jedno miejsce wolne”. Zapewne jest to zwyczaj nowy, gdyż nie wspomina o nim żaden z historyków obyczajów polskich. Wolne miejsce przy stole w czasie wieczerzy wigilijnej jest przeznaczone dla przygodnego gościa, którego w ten sposób traktuje się rodzinnie”
Z. Kossak pisze, że ktokolwiek zajdzie w dom polski w święty, wigilijny wieczór, zajmie to miejsce i będzie przyjęty jak brat. Raz do roku, w ciągu paru godzin, społeczeństwo uświadamia sobie przez ten zwyczaj, jakim rajem byłby świat, gdyby prawa wigilijnej wieczerzy rządziły nim stale”.

Pozostawiając wolne miejsce przy stole wyrażamy serdeczną pamięć o naszych bliskich i drogich, którzy nie mogą świąt spędzić razem z nami. Wolne miejsce przy stole oznaczać może również członka rodziny, który zmarł lub też w ogóle pamięć o wszystkich zmarłych z rodziny. J. Komorowska wspomina nawet o umieszczeniu fotografii zmarłego na stole wigilijnym: …stawia się dla niego nakrycie, nieraz jego fotografię i włącza myślą, uczuciem, wspomnieniem do rodzinnych, wigilijnych przeżyć”, a przede wszystkim do modlitwy.

W tym niedawnym, jeżeli chodzi o genezę, ale w pełni chrześcijańskim zwyczaju wigilijnym, wyrażona jest łączność ze zmarłymi, o której mówią Ojcowie II Soboru Watykańskiego: łączność zatem pielgrzymów z braćmi, którzy zasnęli w pokoju Chrystusowym, bynajmniej nie ustaje; przeciwnie %u2014 według nieustannej wiary Kościoła umacnia się jeszcze dzięki wzajemnemu udzielaniu sobie dóbr duchowych” .

Ilość potraw podawanych na stół wigilijny była różna. A. Bruckner podaje, że wieczerza chłopska składała się z siedmiu potraw, szlachecka z dziewięciu, a pańska z jedenastu. Dzisiaj jest zwyczaj spożywania dwunastu potraw. Zofia Kossak zaznacza, że potrawy spożywane w czasie Wilii, ich sposób przyrządzania, ich kolejność są tradycyjne, symboliczne, niezmienne”. O. Kolberg opisuje przebieg uczty wigilijnej w następujący sposób: Do stołu zasiada parzysta liczba osób; wieczerza zaczyna się od polewki migdałowej, składa się z dziewięciu potraw (100głównie rybnych), między którymi jest lin z kapustą i nieodzowne kluski z miodem i makiem. Do Wilii należy także strucla”, kołacz podługowaty, ozdobiona po wierzchu plecionką z ciasta, obsypana czarnuszką, która u ludu prostego od Wilii do Trzech Króli miejsce chleba zastępuje”. Według innych przekazów liczba potraw zwykle jest nie do pary, a rodzaj ich jest uświęcony zwyczajem. Są to najczęściej: Zupa rybna lub migdałowa, albo piwna, albo barszcz, ryby różne z tradycyjnymi przyprawami (100np. karp na szaro, szczupak po żydowsku), groch, grzyby, kluski z makiem, owoce świeże, suszone i gotowane. W prowincjach ruskich kutia (100pszenica z mlekiem i miodem). Zamiast chleba zwykłego lub bułek używa się do wigilii strucli, jest to kołacz pszenny w kształcie długiego pieroga, w środku szerszego, z plecionką po wierzchu w formie warkocza, u ludu aż do Trzech Króli zastępuje miejsce chleba żytniego” (100F. Nowodworski). Te dwie relacje obrazują, jak wyglądał zastawiony stół wieczerzy wigilijnej w dawnej Polsce. Bywało również i tak, jak np. według relacji O. Kolberga w dawnym powiecie obornickim, czarnkowskim i szamotulskim, gdzie zwykłymi potrawami są tylko: kluski z makiem, kapusta, groch, kasza, grzybki”. Dzisiaj potrawy wigilijne i sposób ich przyrządzania zostały zapewne nieco zmienione, lecz wszystkie składniki potrawy pozostały te same.

Na zakończenie kolęda na melodię „Przybieżeli do Betlejem”, którą napisał Antoni Bogusławski, oficer Polski Sił Zbrojnych w Szkocji, w listopadzie 1943 roku.

Przybieżeli do Betlejem żołnierze,
Mieli szare z wężykami odzieże.
Orły lśnią srebrzyste,
Z Polski Jezu Chryste
Żołnierze, żołnierze.
Orły lśnią srebrzyste
Z Polski Jezu Chryste
Żołnierze, żołnierze.

Jeden mówi Panie Jezu malutki,
Żebyś nóżek nie ubrudził masz butki.
Dar to od piechura,
Najprzedniejsza skóra
Malutki, malutki
Dar to od piechura
Najprzedniejsza skóra
Malutki, malutki.

Drugi mówi masz dziecino szabelkę,
Wsiądziesz na koń weźmiesz w rękę tręzelkę.
Bo w polskiej koronie
Nie masz nic nad konie,
Nie masz nad szabelkę.
Bo w polskiej koronie
Nie masz nic nad konie
Nie masz nad szabelkę.

Trzeci rzecze oto działko ze stali,
Orzeszkami jak kulkami w świat wali.
Od artylerzysty
Przyjm ten sprzęt ognisty,
Ze stali, ze stali.
Od artylerzysty
Przyjm ten sprzęt ognisty
Ze stali, ze stali.

Czwarty doda jam marynarz spod Gdyni,
Niech Ci chwały ten okręcik przyczyni.
Żagiel gdy rozwiniesz
Wnet do nas przypłyniesz,
Do Gdyni, do Gdyni.
Żagiel gdy rozwiniesz
Wnet do nas przypłyniesz
Do Gdyni, do Gdyni.

A u stoi obok żłóbka na ziemi,
Samolocik ze skrzydłami białymi.
Skąd – nie wiedzą sami,
Wziął go Pan rączkami
Swoimi, swoimi.
Skąd – nie wiedzą sami
Wziął go Pan rączkami
Swoimi, swoimi.

Oczętami tłum żołnierski przenika,
Czemu nie ma między wami lotnika?
Jezu on przed ćwiercią
Doby – poległ śmiercią
Lotnika, lotnika.
Jezu on przed ćwiercią
Doby poległ śmiercią
Lotnika, lotnika.

Wtedy Jezus do żołnierzy zawoła,
Lotnik w mego się przemienił anioła!
Z nieba dalej strzeże
Polskiego rubieża
Dokoła, dokoła.
Z nieba dalej strzeże
Polskiego rubieża
Dokoła, dokoła.

Wasz kapelan

Visits: 10

 

Drugie Druhny i Druhowie, w miesiącu styczniu obchodzimy rocznicę śmierci Małkowskich. Pierwszych Harcerzy, którzy to przetarli szlaki nam, na harcerskiej drodze życia. Z okazji ich kolejnej rocznicy oraz zbliżającego sie milowymi krokami 100-lecia harcerstwa, chiałybyśmy zaprosić Was na wędrówkę. Przygodę niezwykła, poruszającą się przez gąszczą pięciolinii, trójdźwiękowych potworów oraz haszcze muzycznej harcerskiej piosenki. Wszak “śpiewać każdy może…” nawet harcerka czy harcerz. Dołacz do przygody, nie zwlekaj, zgłoś się już teraz. A oto i szczegóły.

 

1. termin

 

Festiwal odbywa się co roku w weekend sąsiadujący z rocznicą śmierci Olgi i Andrzeja Małkowskich. W tym roku termin Festiwalu to 12.02.2011 r. Godzina Rozpoczęcia to 09:00 a zakończenia 13:30.

 

2. organizatorki

Festiwal jest organizowany przez zastęp, który wygrał poprzednią edycję. Zastęp organizujący nie ma prawa brać udziału w festiwalu – jego skład zasiada w jury. Zadaniem organizatorów jest zadbanie o miejsce festiwalu, przebieg, nagrody oraz zaproszenie gości.

3. uczestnicy

W festiwalu uczestniczą wszystkie zastępy z drużyn żeńskich oraz druhowie, którzy przejść muszą wstępną kwalifikację (100 w tym osobno cała kadra). Każdy zastęp żeński ma obowiązek przygotować się w wybranej kategorii (100nie mniej nież dwie). Chętni druhowie mogą wziąć udział w jednej, kilku, bądź we wszystkich kategoriach. Obowiązkiem każdego uczestniczącego zastępu jest przyniesienie czegoś do przekąszenia (100np. ciastka, chipsy, coś do picia itp.). Zgłoszenia należy przesyłać do głównego członka jury w podanym terminie. (100 w tym roku do 10 lutego na adres szczecin@slowianie.com.pl ). Piosenki mają trwać ok. 3 min a ich długość należy zgłosić wraz z tytułem, jak również mają być śpiewane z pamięci, jedynie osoba grająca na instrumencie może posiadać nuty/chwyty wraz z tekstem (100możemy zapewnić stojak na nuty dla wygody). Druhny należące do kilku zastępów występują z każdym swoim zastępem.

 

4. ocenianie

W skład jury wchodzą organizatorki. Każda z nich ocenia występy w skali 1-6 pkt. Pion żeński i pion męski jest oceniany osobno. Każdy występ oceniany jest w trzech kryteriach: estetyka, pomysłowość, energia(100żywiołowość) – (100zastęp, który stanie na środku i cichutko wyszepce piosenkę wiadomo, że dostanie w tej kategorii małą ilość punktów 😉 ) w filmie zamiast żywiołowości jest zgodność z tematem. W pionie żeńskim w każdej kategorii zostanie wyłoniony zwycięski zastęp, oraz główna wygrana- zastęp, który w sumie uzyskał największą ilość punktów. W pionie męskim zostaną wyłonione 3 pierwsze miejsca (100nie patrząc na kategorie). Pamiętajmy jednak, że jeden zastęp nie może zająć dwóch miejsc, więc ilość całkowitych uzyskanych punktów będzie dzielona na ilość występów danego zastępu (100średnia punktów). Kadra nie podlega ocenie- jest przerywnikiem pomiędzy występami a ogłoszeniem wyników, aby jury miało czas przeliczyć punkty . Piosenka, która wygrała rok wcześniej otwiera kolejny festiwal.

 

5. nagrody

Każdy zastęp dostaje dyplom uczestnictwa. W pionie żeńskim za uzyskanie nagrody w poszczególnej kategorii jest dyplom oraz słodkości dla członkiń zastępu. Główną nagrodą jest puchar przechodni. W pionie męskim trzy pierwsze miejsca uzyskują dyplom oraz słodkości dla członków zastępu. Drużyna, która wygra 3 lata z rzędu zatrzymuje puchar na własność.

 

6. ‘Zakazane’ piosenki

Uczestnicy festiwalu nie mogą zaprezentować :

• Szarej Lilijki
• obrzędowe
• Hymnu harcerskiego
• bogurodzicy
• roty
• hymnu państwowego
• Rzeki Historii
• Zuzi
• Bieszczadzkiego Traktu
• Dżdżownicy
• Bagna
• Hymnów drużyn
• Piosenek o treści niecenzuralnej/nie harcerskiej

Lista piosenek co roku może ulegać wydłużeniu

7. Kategorie

Zastępy przygotowują się w kategoriach:

• Piosenka marszowa
• Piosenka dowolna, popularna
• piosenka patriotyczna
• Twórczość własna (100o Oldze Małkowskiej)- obojętnie co to będzie, nie koniecznie piosenka np: wiersz, ilustracja, kolaż, komiks itp.
• Film jednominutowy o tematyce: Rocznica śmierci Małkowskich, 100-lecie harcerstwa oraz możliwości poznawcze jednostki

Piosenki nie mogą się powtarzać, więc istnieje zasada kto pierwszy-ten lepszy. Zaraz po wysłaniu zgłoszenia zastępowy ma obowiązek zapisać na forum szczepu w odpowiednim temacie listę zgłoszonych piosenek, aby ułatwić zgłoszenia.

 

8. Formularz zgłoszeniowy

 

W formularzu zgłoszeniowym należy umieścić:

8.1. pion żeński:

 

• Nazwę drużyny i zastępu
• Tytuły piosenek przypisane do kategorii
• Dokładny czas trwania filmu
• Czy zastęp posiada gitarę (100jeżeli nie, czy śpiewa acapella czy ‘pożycza’ grajka z innego zastępu)
• Skład (100imiennie łącznie z imieniem słowiańskim i stopniem)

 

8.2.pion męski

 

• Nazwę drużyny (100drużyn) i zastępu (100bądź nazwę zespołu w przypadku pomieszania)*
• Wybrane kategorie (100w przypadku piosenek dodają tytuły, a filmu dokładny czas jego trwania,)
• Druhowie nie biorą udział w kategorii twórczość własna
• Skład

*jeżeli jest cały zastęp i grajek z innego zastępu podajemy nazwę zespołu. Nazwy zespołów nie mogą być takie same jak zastępów.

 

9. film jednominutowy

Podstawowym wymaganiem filmu jest twórczość własna. Nie mogą się w nim znajdować zdjęcia (100nawet jeżeli jest się ich autorem) jak i muzyka ściągnięta z internetu. Film musi trwać minutę (100dopuszczalne +/- 10 sekund). Jeżeli te dwa wymagania nie są spełnione za film jest automatycznie 0 pkt. Co roku jest inny temat przewodni filmu. Jeżeli nie będzie spełniony chociaż z minimalnym stopniu w kryteriach oceniania w miejscu „zgodność z tematem” pojawi się minimalna ilość punktów.

 

10. Dojazd

Należy pamiętać, że w Szczecinie poruszać się będziecie komunikacją miejską. Potrzeba Wam zakupić 2 bilety dwudziestominutowe (100na podróż tam i z powrotem) o wartości 1.10 – ulgowy lub 2.20 normalny.

11. Koszt

Koszt festiwalu to 3 zł. Za to ufundowane zostaną dla Was nagrody i przewidziany będzie ciepły posiłek (100w postaci zupy, dlatego warto zaopatrzyć się w plastikowe/metalowe łyżki. Talerzyki zapewnimy)

Visits: 10